Παρασκευή 21 Μαΐου 2010

Δυσεξήγητες εκρήξεις-Νέα κατηγορία σουπερνόβα ενδέχεται να ανακάλυψαν οι αστρονόμοι









Τα σουπερνόβα είναι εκρήξεις γερασμένων άστρων που καταρρέουν κάτω από το ίδιο το βάρος τους (φωτ. αρχείου)
Λονδίνο

Τελικά δεν υπάρχουν μόνο δύο τρόποι να ανατιναχθεί ένα άστρο στον ουρανό, εκτιμούν διεθνείς ερευνητικές ομάδες. Πιστεύουν ότι ανακάλυψαν μια τρίτη, πιο αμυδρή μορφή υπερκαινοφανούς αστέρα, η οποία μάλιστα θα μπορούσε να εξηγήσει τις μεγάλες ποσότητες ασβεστίου που υπάρχουν στο Σύμπαν.
«Ανακαλύπτουμε παράξενα σουπερνόβα που ίσως αντιστοιχούν σε διαφορετικούς μηχανισμούς συγκριτικά με τους δύο καλά γνωστούς τύπους, ή απλά θα μπορούσαν να είναι παραλλαγές στο ίδιο θέμα» σχολίασε στο AFP ο Αλεξ Φιλιπένκο του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνια στο Μέρκλεϊ.
Ο Φιλιπένκο είναι μέλος μιας από τις δύο διεθνείς ομάδες που δημοσιεύουν τις παρατηρήσεις τους στο περιοδικό Nature της Παρασκευής.
Σήμερα, οι υπερκαινοφανείς αστέρες χωρίζονται σε δύο κατηγορίες. Τα σουπερνόβα Τύπου Ιa πιστεύεται ότι προέρχονται από λευκούς νάνους (μικρά άστρα με μάζα αντίστοιχη με του Ήλιου) οι οποίοι απορροφούν υλικό από ένα παρόμοιο άστρο που κινείται γύρω τους. Όταν απορροφήσουν υπερβολικά πολλή μάζα, εκρήγνυνται κάτω από την ίδια τους τη βαρύτητα χωρίς να αφήνουν τίποτα πίσω τους.
Στο κρίσιμο σημείο της έκρηξης, ο πυρήνας οξυγόνου και άνθρακα του άστρου καταρρέει και δημιουργεί μια θερμοπυρηνική έκρηξη τόσο λαμπρή που μπορεί να κάνει ολόκληρο το γαλαξία να ωχριά σε φωτεινότητα.
Η δεύτερη κατηγορία, γνωστή ως Τύπος ΙΙ (ή Τύπος Ib ή Ic) αφορά πολύ μεγαλύτερα, νεαρά άστρα, τα οποία καταρρέουν υπό το βάρος τους και μετατρέπονται σε μαύρες τρύπες ή άστρα νετρονίων.
Το 2005, όμως, οι αστρονόμοι κατέγραψαν δύο εκρήξεις αστέρων, τις SN 2005cz και SN 2005E, που δεν φαίνεται να ταιριάζουν με τις γνωστές κατηγορίες υπερκαινοφανών.
Όπως οι εκρήξεις Τύπου Ιa, η έκρηξη SN 2005E φαινόταν να προέρχεται από λευκούς νάνους. Όμως οι τεράστιες ποσότητες ασβεστίου και τιτανίου που απελευθέρωσε ήταν ενδεικτικές μιας θερμοπρηνικής έκρηξης με ήλιο, αντί με οξυγόνο και άνθρακα όπως στον Τύπο Ιa.
Ταυτόχρονα, η ποσότητα του υλικού που εκτινάχθηκε και το περιβάλλον στο οποίο εμφανίστηκε η έκρηξη δεν ταιριάζουν ούτε με τον Τύπο ΙΙ.
Μία από τις δύο ερευνητικές ομάδες εκτιμά ότι το σουπερνόβα SN 2005E πιθανότατα αντιστοιχεί σε νέα κατηγορία, ενώ η δεύτερη ομάδα θεωρεί πιθανότερο να πρόκειται για παραλλαγή των γνωστών τύπων, η οποία αφορά λευκούς νάνους που αποτελούνται κυρίως από ήλιο, αντί από υδρογόνο.
Σε κάθε περίπτωση, η καταγραφή των δύο ασυνήθιστων σουπερνόβα θα μπορούσε να εξηγήσει ένα μυστήριο που απασχολεί εδώ και χρόνια τους αστρονόμους: πού βρέθηκε τόσο ασβέστιο στο σύμπαν;
Όπως όλα τα βαρύτερα στοιχεία, το ασβέστιο που υπάρχει στα οστά μας προήλθε από εκρήξεις αρχαίων υπερκαινοφανών. Όμως οι γνωστές κατηγορίες σουπερνόβα δεν παράγουν αρκετό ασβέστιο για να εξηγήσουν τη συγκέντρωση αυτού του στοιχείου στο Σύμπαν.
Οι ερευνητές υπολογίζουν τώρα ότι το μισό από το υλικό που απελευθέρωσε το  SN 2005E ήταν ασβέστιο που δημιουργήθηκε στον πυρήνα τους. Αυτό σημαίνει ότι δύο τέτοιες εκρήξεις ανά αιώνα θα ήταν αρκετές για να παράγουν το ασβέστιο που υπάρχει στον δικό μας Γαλαξία.
Newsroom ΔΟΛ

Ρεκόρ επιβίωσης στον Αρη για το ρομπότ Opportunity της NASA




ΑΠΕ
Το Opportunity και το πανομοιότυπο Spirit έφτασαν στον Αρη το 2004 για μια αποστολή τριών μηνών




Ο ρομποτικός γεωλόγος Οpportunity έκλεψε το ρεκόρ της πιο μακρόχρονης αποστολής στην εχθρική επιφάνεια του Αρη που κατείχε μέχρι σήμερα η αποστολή Viking 1 της δεκαετίας του 1970, ανακοίνωσε ενθουσιασμένη η NASA.
Η στατική εξερευνητική συσκευή του Viking 1 λειτούργησε στον Κόκκινο Πλανήτη για έξι (γήινα) χρόνια και 116 ημέρες. To ρεκόρ καταρρίφθηκε την Πέμπτη 20 Μαΐου από το Opportunity, το οποίο προσεδαφίστηκε το 2004 για μια αποστολή που επρόκειτο να διαρκέσει μόλις 90 ημέρες.
Περισσότερο από έξι χρόνια αργότερα, το ακούραστο ρομπότ συνεχίζει ακάθεκτο, έχοντας διανύσει σχεδόν 30 χιλιόμετρα στον ξερό, παγωμένο πλανήτη.
Τρεις εβδομάδες νωρίτερα από το Opportunity είχε φτάσει στον Αρη το πανομοιότυπο ρομπότ Spirit, το οποίο όμως σταμάτησε να επικοινωνεί με τη Γη στις 22 Μαρτίου και δεν αποκλείεται να έχει πεθάνει οριστικά. Το ρομπότ έμεινε κουτσό από βλάβες σε δύο από τους έξι τροχούς του και απέτυχε να στρέψει τους ηλιακούς συλλέκτες του προς τον αμυδρό χειμωνιάτικο ήλιο.
Αν τελικά ξυπνήσει το επόμενο διάστημα, θα κατακτήσει και το ρεκόρ.
Στα έξι χρόνια της αποστολής τους, τα δίδυμα ρομπότ προσέφεραν πειστικές ενδείξεις για το υγρό παρελθόν του Αρη, όταν μεγάλες λίμνες και θάλασσες κάλυπταν μεγάλο μέρος της επιφάνειάς του.
Ο ερευνητής Ρέι Αρβιντσον του Πανεπιστημίου Ουάσινγκτον, ο οποίος συμμετείχε τόσο στην αποστολή των δίδυμων ρομπότ όσο και στις αποστολές Viking, δήλωσε έκπληκτος με το κατόρθωμα του Opportunity. «Δεν πίστευα ότι θα έβλεπα κάτι τέτοιο όσο ζω» σχολίασε..
Το πρόγραμμα Viking, που ξεκίνησε το 1975, περιλάμβανε δύο σκάφη που τέθηκαν σε τροχιά γύρω από τον Αρη καθώς και δύο συσκευές προσεδάφισης. Το Viking Lander 1 ήταν η πρώτη αποστολή που έφτασε στην επιφάνεια του Αρη -άγγιξε το εξωγήινο έδαφος στις 20 Ιουλίου 1976 και συνέχισε να λειτουργεί μέχρι τις 13 Νοεμβρίου 1982.
Το Viking Lander 2 έφτασε στον Αρη λίγο αργότερα αλλά λειτούργησε μόνο για 3 χρόνια και 221 ημέρες μέχρι να εξαντληθούν οι μπαταρίες.
Το Viking 1 θα μπορούσε να έχει επιζήσει ακόμα περισσότερο αν δεν είχε συμβεί ένα ανθρώπινο λάθος: Η NASA το απενεργοποίησε κατά λάθος το 1982 και δεν κατάφερε ποτέ να το επαναφέρει.


Newsroom ΔΟΛ, με πληροφορίες από Associated Press