Πρακτικές συμβουλές για την παρατήρηση μεταβλητών αστέρων

Πρακτικές συμβουλές:

* Αν δυσκολευόμαστε να αποφασίσουμε αν ο μεταβλητός είναι λαμπρότερος ή όχι από ένα άστρο σύγκρισης απεστιάζουμε. Είναι ευκολότερο να συγκρίνουμε μικρούς δίσκους παρά φωτεινά σημεία.

* Κατασκευάζουμε κύκλους από σύρμα ή τους σχεδιάζουμε σε διαφανές πλαστικό με τα πεδία των προσοφθαλμίων για τους χάρτες διαφόρων κλιμάκων, ώστε να μπορούμε να αναγνωρίσουμε το πεδίο μας πάνω στον χάρτη.

* Ρίχνουμε σύντομες ματιές και δεν κοιτάμε επίμονα και πολλή ώρα τον μεταβλητό αστέρα. Οι περισσότεροι μακροπερίοδοι είναι αρκετά κόκκινοι και στο ανθρώπινο μάτι δημιουργείται η ψευδαίσθηση πως γίνονται λαμπρότεροι με παρατεταμένη παρατήρηση (Φαινόμενο Purkinje).

* Είναι καλύτερα ο μεταβλητός και ο αστέρας σύγκρισης να είναι στην ίδια γραμμή με την γραμμή των ματιών μας.

* Είναι καλό να αποφεύγεται η «προκατάληψη», δηλαδή να γνωρίζουμε εκ των προτέρων την λαμπρότητα του μεταβλητού αστέρα.

* Σχετικά με τη συχνότητα των παρατηρήσεων:

Μακροπερίοδοι: Μια φορά το μήνα
Ημιπεριοδικοί: Μια φορά στις 15 ημέρες ή μια φορά το μήνα
Καινοφανείς νάνοι: Μία φορά κάθε βράδυ, μια φορά κάθε 15 λεπτά αν είναι σε αρχή έκρηξης
R Βορείου Στεφάνου: Μια φορά κάθε βράδυ, μια φορά κάθε ώρα αν βρίσκονται σε αρχή καθόδου


Παρατήρηση με CCD - Διαφορική Φωτομετρία

Η χρήση του CCD αποτελεί πλέον το σημαντικότερο εργαλείο της αστρονομίας στον τομέα της φωτομετρίας. Σήμερα, υπάρχουν διαθέσιμα όργανα διαφόρων αναλύσεων και προδιαγραφών, τα οποία μπορούν να δώσουν εξαιρετικά αποτελέσματα ακόμα και αν χρησιμοποιούνται με μικρά τηλεσκόπια και σε περιβάλλον φωτορύπανσης.

Ο όρος διαφορική, έχει σχέση με τη συγκεκριμένη μέθοδο φωτομετρίας, η οποία συνίσταται στον υπολογισμό των διαφορών λαμπρότητας ανάμεσα στο υπό μελέτη άστρο και ένα άλλο, πρότυπης λαμπρότητας (αστέρας σύγκρισης).


Εξοπλισμός

* Τηλεσκόπιο που θα οδηγεί καλά στην ορθή αναφορά και θα έχει καλό μηχανισμό εστίασης. Η οριακή λαμπρότητα των άστρων που είναι δυνατόν να φωτομετρηθούν, καθορίζεται από τη διάμετρο του τηλεσκοπίου σε συνδυασμό με την ποιότητα της κάμερας και του ουρανού.


* Αστρονομική κάμερα με CCD πρέπει να είναι οπωσδήποτε καλής ποιότητας, 16-bit, κατά προτίμηση χωρίς antiblooming. Ιδιαίτερη σημασία έχει η γραμμικότητα της απόκρισης σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο τμήμα της δυναμικής της περιοχής, ενώ ο χαμηλός θόρυβος σε συνδυασμό με αποτελεσματικό κύκλωμα ψύξης θα διευκολύνουν αρκετά. Για φωτομετρικές παρατηρήσεις δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν web κάμερες κ.α. Η ccd κάμερα αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα που θα επιρρεάσει τα αποτελέσματα των μετρήσεων.


* Τα φίλτρα είναι απαραίτητα για τη συλλογή αξιοποιήσιμων δεδομένων, ειδικά όταν καταγράφουμε συστηματικά τη δραστηριότητα κάποιου συγκεκριμένου άστρου. Τα φωτομετρικά φίλτρα έχουν διαφορετικές προδιαγραφές από τα αντίστοιχα φωτογραφικά και συνήθως ανήκουν στους τύπους Johnson-Cousins και Bessel-Cousins. Από τους ερασιτέχνες αστρονόμους χρησιμοποιούνται τα Β, V, R και Ι ( Ιc ή Ιs). Για κάποιον που θέλει να ξεκινήσει με ένα μόνο φίλτρο, το V (πράσινο) είναι το πιο ενδεδειγμένο. Για την εναλλαγή τους υπάρχουν διάφοροι μηχανισμοί, όπως αυτόματα περιστρεφόμενοι δίσκους που δέχονται εντολές από το πρόγραμμα ελέγχου της κάμερας. Υπάρχουν βέβαια και κατηγορίες μεταβλητών, των οποίων η παρατήρηση δεν απαιτεί τη χρήση φίλτρου.


Λογισμικό

* Έλεγχος τηλεσκοπίου

Αν το τηλεσκόπιο επιτρέπει τη σύνδεσή του με υπολογιστή, η αξιοποίηση αυτής της δυνατότητας προσφέρει πολλά στον αυτοματισμό της καταγραφής. Πολλά από τα προγράμματα ελέγχου CCD κάνουν και έλεγχο του τηλεσκοπίου, ενώ υπάρχουν κάποια που παρουσιάζουν ταυτόχρονα και το χάρτη της περιοχής που σκοπεύουμε.


* Έλεγχος κάμερας

Κάθε συσκευή CCD συνοδεύεται από λογισμικό ελέγχου το οποίο τις περισσότερες φορές επιτρέπει και τον προγραμματισμό - αυτοματοποίηση της λειτουργίας της. Μέσω αυτών μπορούμε να καθορίσουμε το πλήθος των εκθέσεων, τη χρονική διάρκεια κάθε μιας από αυτές, το φίλτρο που θα χρησιμοποιηθεί, τη διαδρομή αποθήκευσης κλπ.


* Επεξεργασία εικόνας και φωτομετρία

Υπάρχουν προγράμματα που κυμαίνονται από απλά και φιλικά στον χρήστη, έως πολυσύνθετα πακέτα με πολύ μεγάλες δυνατότητες αλλά και περιπλοκότητα. Το AIP4WIN φαίνεται να είναι ένας πολύ καλός συνδυασμός κόστους και αποτελεσματικότητας. Στα περισσότερα από αυτά η επεξεργασία των εικόνων και η φωτομέτρησή τους είναι μια γρήγορη διαδικασία εφ’ όσον η οδήγηση του τηλεσκοπίου είναι σχετικά ακριβής.